Menisküs yaralanmaları
Menisküs hasarı en sık görülen diz yaralanmasıdır. Bu yaralanma her yaşta ortaya çıkabilir. Gençlerde menisküs oldukça güçlü ve elastiktir ve menisküs yırtılmaları genellikle ciddi yaralanmalardan kaynaklanır. Menisküs yaşla birlikte giderek gücünü kaybeder ve yaşlılarda normal squatlarla bile çok küçük yaralanmalara bağlı yırtılmalar meydana gelebilir.
Menisküs nedir
Anatomi
Diz ekleminde iki adet menisküs bulunur. Menisküs, tibia ve femur arasında bulunur.
C şeklindeki medial menisküs, dizin medial kısmında bulunur (iç, medial, vücudun ortasına daha yakın). U şeklindeki lateral menisküs, diz ekleminin lateral, dış yarısında bulunur (yanal, vücudun merkezinden daha uzaktadır).
Menisküs, dizde amortisör görevi görür ve tibia ile femur arasında “pedler” oluşturur, eklem yüzeyine etki eden kuvvetleri eşit olarak dağıtmaya yardımcı olur. Yürüyüş, eklem üzerindeki yükü iki katına çıkarır, koşar – yaklaşık sekiz. Dizlerinizi büktüğünüzde, yükün çoğunu menisküsün arkası alır.
Eklem kıkırdağı, diz eklemini oluşturan kemiklerin uçlarını kaplayan pürüzsüz, kaygan bir dokudur. Eklem kıkırdağı, kemiklerin yüzeylerinin hasar vermeden birbiri ardına kaymasını sağlar.
Menisküs, baskı kuvvetlerini diz ekleminin yüzeyine eşit olarak dağıtarak eklem yüzeylerinin bazı küçük alanlarındaki aşırı basınçtan eklem kıkırdağını korur. Menisküs olmadan, diz eklemi üzerindeki basınç kuvvetleri küçük alanlarda yoğunlaşacak ve osteoartrit adı verilen bir durum olan eklem kıkırdağında hasara ve dejenerasyona yol açacaktır.
Menisküs, diz eklemine stabilite katar. Tibia’nın düz yüzeyini daha stabil olan bir dışbükey haline getirirler. Menisküs olmadan, femoral kondillerin yuvarlak yüzeyleri, alt bacağın düz yüzeyinin merkezinden kayar.
Menisküs nasıl hasar görür ?
Sebepler
Menisküs hasarı her yaşta ortaya çıkabilir, ancak nedenleri her yaş grubu için biraz farklıdır. Gençlerde menisküs oldukça güçlü ve elastik bir yapıdır. 30 yaşın altındaki hastalarda menisküs rüptürü genellikle oldukça ciddi bir yaralanma nedeniyle ortaya çıkar. Genç yaş grubunda egzersiz sırasında menisküs yırtılmaları daha sık görülür. Medial menisküsün tüm iç kısmı yırtılabilir, bu hasara “huni sapı” tipinde hasar denir. Menisküs, iç kenardan bir kanat yırtılmış gibi radyal olarak da hasar görebilir.
Menisküsü oluşturan doku yaşla birlikte gücünü kaybederek menisküs dejenerasyona ve yırtılmaya yatkın hale gelir. Yaşlı insanlar genellikle normal bir çömelme gibi küçük bir yaralanma sonucu menisküse zarar verir. Dejeneratif menisküs yırtılmasına yol açan spesifik bir diz yaralanması yoktur. Bu boşluklar genellikle gözden kaçar – ağrıyı yaşlı erişkinlerde diz osteoartritinin genel durumunun bir parçası olarak açıklar. Menisküsün dejenerasyonu, birçok yönden yırtılmalarına yol açar.
Menisküs hasarı olan bir kişi nasıl hisseder?
Belirtiler
Menisküsün yırtılmasının neden olduğu en yaygın sorun ağrıdır. Menisküsün bulunduğu yere en yakın diz ekleminin kenarında ağrı hissedilebilir. Veya ağrı daha belirsiz olabilir ve diz boyunca hissedilebilir.
Diz şişebilir, bu da diz eklemindeki hareket ve kuvvet aralığını sınırlayacaktır. Bunun nedeni, aşırı sıvının diz ekleminde birikmesidir. Bu, menisküs hasarına özgü değildir, çünkü diz iltihaplandığında da ortaya çıkabilir.
Boşluk yeterince büyükse diz ekleminde de tıkanıklıklar oluşabilir. Blokaj, dizin tam olarak açılamaması anlamına gelir. Bu, menisküsün bir parçası serbestçe hareket ettiğinde ve kapı menteşesine sıkışmış bir kalem gibi uyluk ile kaval kemiği arasındaki “diz menteşe mekanizmasına” düştüğünde olabilir.
Yırtık bir menisküs uzun süreli sorunlara neden olabilir. Menisküsün tıkanmaları ve tıklamaları ile sürekli yürüme, eklemlerin yüzeyinin (eklem kıkırdağı) aşınmasına neden olabilir ve bu da diz ekleminin osteoartritine yol açar.
Doktorlar bu sorunu nasıl teşhis ediyorlar?
Teşhis
Tanı, yaralanmanın olası nedeninin belirlenmesi ve hastanın klinik muayenesi ile başlar. Doktorunuz ağrının nerede lokalize olduğunu, eklem tıkanıklıklarınız olup olmadığını ve diz ekleminde herhangi bir tıklama hissi olup olmadığını belirlemeye çalışacaktır. Menisküste olası hasarı gösteren bir dizi spesifik test yapın ve en çok ağrıyı hangi uzuv pozisyonunda hissettiğinizi belirleyin. Radyografi menisküs hasarı hakkında bilgi vermez. X-ışınları diğer yaralanmaları tanımlamak için yararlıdır.
Manyetik rezonans görüntüleme (MRI) menisküsü çok iyi görselleştirir. MRI, vücudun yumuşak dokularını görselleştirmek için X-ışınlarını değil manyetik dalgaları kullanır. Bu makine, çalışma alanının dilimlerine benzeyen görüntüler oluşturur. Bu muayene genellikle diz ekleminin menisküs ve bağlarında hasar gibi yaralanmaları araştırmak, diz ekleminde serbest cisim aramak, eklem kıkırdağının durumunu detaylı incelemek için yapılır. Bu test herhangi bir enjeksiyon veya özel boya gerektirmez ve ağrısızdır.
Klinik muayene ve MRI hasarlı bir menisküs gösteriyorsa, tanıyı doğrulamak ve sorunu aynı anda tedavi etmek için artroskopi önerilebilir. Artroskopi, diz eklemine minyatür bir video kamera yerleştirilerek ortopedistin eklem içindeki yapıları doğrudan incelemesini sağlayan bir ameliyattır. Artroskop, cerrahın eklem kıkırdağının, bağların ve menisküslerin durumunu görmesini sağlar.
Menisküs yaralanması ile ne yapılabilir?
Tedavi
Konservatif (ameliyatsız) tedavi
Hasarlı bir menisküs için ilk tedavi, diz ağrısını ve şişmeyi azaltmaya odaklanır. Dinlenme ve anti-inflamatuar ilaçlar bu semptomların azaltılmasına yardımcı olabilir. Bazı durumlarda eklemi boşaltmak için koltuk değneklerine ihtiyacınız olabilir.
Bazı hastalar fizyoterapi prosedürleri alabilir. Menisküsteki hasar küçükse ve tıkanmalara ve tıklamalara yol açmıyorsa – en yeni yöntemlerden biri trombositten zengin plazma enjeksiyonudur (plazmolifting). Bu prosedür ultrason navigasyonu altında yapılmalıdır – enjeksiyon doğrudan menisküs hasarı bölgesinde ve eklem boşluğunda yapılır. Bu prosedürün uygun olup olmadığı konusunda doktorunuzla konuşun.
Cerrahi tedavi
Diz blokeyse ve düzeltilemiyorsa, tıkanmaya neden olan yırtık kısmı çıkarmak için mümkün olan en kısa sürede ameliyat yapılmalıdır. Ancak daha az yırtılmış bir menisküs bile kendini tamir edemeyebilir. Konservatif tedaviden sonra semptomlar devam ederse, menisküsün hasarlı kısmını çıkarmak veya onarmak için ameliyat önerilebilir.
Cerrahlar, menisküs hasarı için ameliyat sırasında bir artroskop (daha önce bahsedilen) kullanır. Dizde yapılan küçük kesilerden eklem içine bir kamera yerleştirilir.
Menisküsün kısmi rezeksiyonu (kısmi)
Menisküsün hasarlı kısmını çıkarma işlemine menisküsün kısmi rezeksiyonu denir. Cerrah başka bir küçük kesi yapar – bu, cerrahi aletleri diz eklemine yerleştirmek için gereklidir. Menisküsün hasarlı kısmını çıkarmak için aletler kullanılır ve neler olduğunu görmek için bir artroskop kullanılır.
Cerrahların menisküsün tamamını çıkarmaları pek olası değildir. Bunun nedeni, menisküsün hasar görmemiş kısmının yine de yükü dağıtmaya ve dizine stabilite kazandırmaya yardımcı olmasıdır. Menisküsün çıkarılması, gelecekte diz osteoartriti riskini artırır. Ancak tüm menisküs onarılamayacak şekilde hasar görürse tüm menisküs çıkarılır.
Menisküsün restorasyonu
Cerrahlar, mümkün olduğunda, hasarlı bir menisküsün küçük bir kısmını bile çıkarmak yerine onarmayı tercih ederler. Taze menisküs yaralanması olan gençler genellikle menisküs dikişleri için iyi adaylardır. Menisküsün dejeneratif lezyonları olan daha büyük yaş grubundaki hastalarda, iyileşme sonrası menisküs füzyonu için umut olmaması nedeniyle menisküs dikişi yapılmaz.
Ortopedist, hasarlı bir menisküsü onarmak için eklem içine bir artroskop yerleştirir ve yırtık menisküsü inceler. Bazı yaralanmalarda menisküsün yırtık kenarlarını dikmek için dikişler kullanılır. Diğerleri, menisküsün kenarlarını birbirine bağlayan sütür olarak da adlandırılan özel kelepçeler kullanır.
Menisküs nakli
Cerrahlar, hasarlı bir menisküsü değiştirmek için farklı yollar denemeye başlıyor. Bir yol, başka bir kişinin vücudundan allogreft adı verilen bir doku nakletmek. Bu tür bir tedavinin uzun vadeli sonuçlarını değerlendirmek için daha fazla araştırmaya ihtiyaç vardır.
